Z Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK

W lipcu 1943 r., w następstwie porozumienia szefa krakowskiej chorągwi harcerskiej Edwarda Heila (świetnego organizatora, zastępcy szefa BiP) z szefem Kedywu Stefanem Tarnawskim, organizacja ta przekazała do dyspozycji grup bojowych Kedywu hufiec podgórski. Nie był to pierwszy ani jedyny przypadek udziału harcerzy w działaniach zbrojnych. Harcerstwo męskie i żeńskie zeszło do podziemia już jesienią 1939 r. (do czego przygotowywały je powołane do życia przed wybuchem wojny Pogotowie Harcerzy i Pogotowie Harcerek). 15 XI 1939 w lokalu przy ul. Szlak 21 odbyło się inauguracyjne spotkanie konspiracji harcerskiej (w 1994 r. na budynku umieszczono tablicę pamiątkową). W grudniu 1942 r. ostatecznie powstała Krakowska Chorągiew konspiracyjnego harcerstwa, czyli Szarych Szeregów.

Harcerstwo konspiracyjne było bardzo silnie penetrowane przez policję i ponosiło olbrzymie straty. Uniknęli ich jedynie najmłodsi harcerze, z pionu konspiracji harcerskiej o kryptonimie „Zawisza”. Harcerstwem krakowskim kierowało kolejno sześciu komendantów, poczynając od Stanisława Rączkowskiego (od 15 XI 1939), a kończąc na Wincentym Musze (od maja 1944 r.). Trzech zginęło w Oświęcimiu, a Edward Heil, aresztowany 8 maja 1944, został wkrótce rozstrzelany w Krakowie.

Członkowie Szarych Szeregów z Krakowa i z innych miast polskich aktywnie działali w pionie informacji i propagandy, organizowali mały sabotaż, brali udział w akcji o kryptonimie „N” (m.in. wysyłali na adresy Niemców ulotki wzywające ich do ucieczki). Byli jedyną tego typu formacją skautowską w okupowanej Europie. Harcerstwo podziemne skupiało jednostki wartościowe i odpowiedzialne. Wstępujący w jego szeregi ślubowali: „Ślubuję na Twoje ręce pełnić służbę w Szarych Szeregach, tajemnic służbowych dochować, nie cofnąć się przed ofiarą życia”.

Porozumienie z Kedywem przyspieszyło rozwój grup bojowych, tzw. Grup Szturmowych, skupiających najstarszych harcerzy, powyżej 17 roku życia. Na rok 1943 planowano zorganizowanie batalionu harcerskiego o kryptonimie „Wawel”, składającego się z trzech kompanii. Jednak plan ten nie został wykonany, bowiem udało się zorganizować tylko jedną kompanię - „Bartek”. Druga została w momencie tworzenia rozbita przez aresztowania^[1]. Kompania „Bartek”, w dowód zaufania, weszła w skład batalionu ochrony sztabu Okręgu AK.

Trudną do przecenienia rolę w okupowanym Krakowie odegrały harcerki, zrzeszone w służbach pomocniczych oraz w służbie kurierskiej. Kolportowały prasę podziemną, pomagały potrzebującym, chorym, zagubionym, niedołężnym. Organi-zowały życie kulturalne, tajną oświatę, własne biblioteki i zespoły artystyczne. Współdziałały z PCK i RGO, wyróżniały się aktywnością w służbie pomocowej AK.

Harcerki licznie obsadziły działającą od listopada 1942 r. organizację Pomoc Żołnierzowi, którą kierowała Irena Augustyniak. Przez cały czas były szkolone na wypadek powstania, jako przyszłe sanitariuszki, pracownice służb zaopatrzenia, łączności itp. Pewna ich cześć została objęta szkoleniem w ramach Wojskowej Służby Kobiet AK.

Przypisy:

1. ↑ Kraków w czasie II wojny..., s. 149 i nast.