REFERENDUM 1946 w Krakowie
Z Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK
Janusz Baster
Włączenie tematyki Referendum/Głosowania Ludowego 1946 do strony internetowej, dotyczącej konspiracji podczas okupacji niemieckiej może się wydać zaskakujące. Postanowiłem to jednak zrobić z kilku powodów, które z dzisiejszej perspektywy wiążą te zagadnienia ze sobą.
Pierwszy powód to wymazanie ze świadomości samych Krakowian i działań instytucji miasta zmagań jego ówczesnych obywateli o osobistą i zbiorową godność oraz prawo do samoorganizacji miejskiego życia.
Drugi powód to – tak jak w przypadku okupacji - brak zainteresowania współczesnych historyków tym ważnym okresem w historii Krakowa, tak bardzo wpływającym na jego dzisiejsze oblicze.
Kolejnym powodem było zaskoczenie ilością grup, środowisk, a także bractw, na których niewyraźne ślady zacząłem natrafiać, drążąc właśnie zagadnienie referendum i ludzi w nie zaangażowanych.
Bezpośrednim impulsem było jednak przekazanie mi przez Stanisława Dąbrowę-Kostkę pakietu materiałów dotyczących przebiegu Referendum w Krakowie (w tym protokołów z ponad 80% komisji obwodowych). Ten pakiet jest kluczowym elementem niniejszej strony.
Materiały te zostały zebrane przez mojego Ojca – Józefa Bastera, wówczas pełnomocnika Stronnictwa Pracy w sprawach przygotowań do Głosowania Ludowego w Krakowie. Informacja o ich istnieniu została wtedy przekazana do wybranych osób i instytucji, a je same Ojciec ukrył i w latach 60. przekazał Stanisławowi Dąbrowie-Kostce.
Opowieść ta wskazuje także na jeszcze jedną lukę w krakowskiej pamięci. Chodzi o ówczesne znaczenie w Krakowie – całkowicie dzisiaj zapomnianego - STRONNICTWA PRACY. Dlatego przy okazji zamierzam także umieszczać tutaj materiały dotyczące funkcjonowania Stronnictwa. Wydaje się jednak, że pozostało ich bardzo niewiele.
Tak jak i przypadku materiałów dotyczących okupacji nie jest moim zamiarem polemizowanie z kimkolwiek, ani zastępowanie poważnych analiz, które powinni zrobić historycy. Wydaje się jednak, że prezentowane materiały dają mocną podstawę do weryfikacji opinii i legend dotyczących powodów, dla których komuniści zdecydowali się ogłosić właśnie w Krakowie wyniki bliskie prawdziwym.
Opowieść o Referendum 1946 ma swój dalszy ciąg podczas wyborów w 1989. Gdy po 43 latach, w 1989 roku, znowu pojawiła się nadzieja na ograniczone, ale prawdziwe wybory parlamentarne, nadal obawialiśmy się prób ich fałszowania. Tak się złożyło, że to mnie – w ramach Małopolskiego Komitetu Obywatelskiego - przypadła w udziale koordynacja zbierania protokołów z komisji obwodowych. Tym razem jednak nasze obawy okazały się nieuzasadnione.
Kontekst:
Publikacje dotyczące Głosowania Ludowego 1946 w Małopolsce
- FRAZY dotyczące REFERENDUM 46 w Krakowie zawarte w różnych publikacjach
- 1946 Kazimierz Biskupski (oprac.), Ustawy o głosowaniu ludowym z objaśnieniami
- 1946 Interpelacja PSL w sprawie Referendum w województwie krakowskim
- 1989 Krystyna Kersten, Referendum (30 VI 1946)
- 1990 Czesław Brzoza, Władysław Gomułka, 6 lipca 1946 r.: „Hitlerowskie „nein” dla Krakowa”
- 1992 Bolesław Dereń, Referendum 1946 roku w Krakowskiem
- 1993 Czesław Brzoza, Referendum w województwie krakowskim w świetle interpelacji PSL
- 1998 Zdzisław Zblewski, Formy oporu społecznego (fragment)
- 1998 Bolesław Dereń, Polskie Stronnictwo Ludowe w Krakowskiem 1945-1947
- 1999 Andrzej Paczkowski, Referendum z 30 czerwca 1946 r. Próba wstępnego bilansu
- 2004 Andrzej Chwalba, Referendum ludowe (klęska i sukces komunistów)
- 2008 Maciej Korkuć, Sfałszowane wybory – 19 stycznia 1947 roku
STRONNICTWO PRACY 1945-46 W MAŁOPOLSCE