Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK

Strona główna Czytelnia Osoby

Miłobędzki, Przedmowa


Z Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK

w: Paweł Miłobędzki, Harcerze w okupowanym Krakowie 1939-1945, Kraków 2005



Czas wojny obronnej 1939 r. i okupacji to niewątpliwie jeden z najbardziej heroicznych okresów w dziejach Związku Harcerstwa Polskiego. Dziś, po upływie 60 lat od zakończenia II wojny światowej, pokolenie żołnierzy Szarych Szeregów nieuchronnie odchodzi, a pamięć wydarzeń i ofiar z wolna ulega zapomnieniu. W ubiegłym roku żegnaliśmy jednego z najwybitniejszych instruktorów krakowskich Szarych Szeregów hm. Kazimierza Lisińskiego.

W roku bieżącym mija dwudziesta rocznica ukazania się opracowania hm. Stanisława Porębskiego pt. Krakowskie Szare Szeregi[1], po którym nikt już nie podjął poważniejszej próby zebrania całości wiedzy o dziejach krakowskiego harcerstwa w czasie okupacji hitlerowskiej. Dodać należy, że dotychczas również nikt nie podjął w formie samodzielnej publikacji zagadnienia działalności w tym okresie krakowskich harcerek[2]. Nie jest dostępne żadne opracowanie przybliżające te problematykę ogółowi czytelników. To wszystko stało się powodem decyzji wydania drukiem pracy hm. Pawła Miłobędzkiego.

Wymienione już opracowanie Stanisława Porębskiego zostało przedrukowane ponownie w trzytomowej pracy zbiorowej pod redakcją Jerzego Jabrzemskiego[3]. W tym też dziele znalazło się uzupełniające je opracowanie autorstwa Kazimierza Lisińskiego i Mariana Młynarskiego pt. „Zawisza" w Krakowie (1943-1945)[4].

Spośród przyczynków należy wymienić Epitafium dla czterdziestu. Pięćdziesiąta rocznica egzekucji przy ul. Botanicznej w Krakowie, przygotowane przez zespół pod przewodnictwem phm. Zbigniewa Batora[5], Podgórski pluton dywersyjny ,,Alicja" Szarych Szeregów w Krakowie w opracowaniu Czesława Skrobeckiego[6], Czesława Sułka Podgórski pluton Szarych Szeregów w dyspozycji Kedywu Armii Krajowej „Alicja"[7] oraz opublikowany na łamach „Harcerstwa" artykuł hm. Tadeusza Grzesły „Bellafenita". Z kart dziejów konspiracyjnej drużyny harcerskiej Szarych Szeregów - Związku Walki Zbrojnej w Krakowie (XII 1939-V1941 r.)"[8]. Ponadto prof. Marian Młynarski wydał wspomnienia pt. Moja służba w „Zawiszy"[9]. Starannie i estetycznie wydano także folder wystawy zorganizowanej w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa z okazji 60-lecia powstania Szarych Szeregów[10]. Liczne informacje nt. działalności krakowskich Szarych Szeregów zawierają książki Stanisława Dąbrowy-Kostki[11].

Należy odnotować również liczne broszury, w większości wydane w formie powielonych maszynopisów, o różnym charakterze i wartości merytorycznej autorstwa Tadeusza Gawła[12]. Na ich tle wyróżnia się opracowana wspólnie z Tadeuszem Świecimskim Armia Krajowa i Szare Szeregi obwodu Krzeszowice[13]. Szkoda, że pośpiech nie pozwolił autorom na staranniejsze opracowanie, a przede wszystkim na zrecenzowanie tej pozycji.

Tematyki krakowskich Szarych Szeregów dotyczą także prace magisterskie: Magdaleny Kurowskiej Szare Szeregi w Krakowie w latach 1939-1945, której treść dostępna jest w formie artykułu na łamach „Krzysztoforów", oraz Jerzego Rozynka Krakowskie Szare Szeregi w latach 1939-1945[14]. Inne opracowania dziejów harcerstwa krakowskiego w znacznie mniejszym stopniu dotyczą okresu wojny i okupacji.

Członkowie Komisji Historycznej Krakowskiej Chorągwi ZHP opublikowali ponadto wiele biogramów uczestników konspiracji - głównie instruktorów i harcerzy - w Małopolskim Słowniku Uczestników Działań Niepodległościowych 1939-1956[15] oraz na łamach „Gazety Wyborczej".

Poza wymienionymi opracowaniami na uwagę zasługuje istnienie na terenie Krakowa licznych miejsc pamięci związanych z działalnością konspiracyjnego harcerstwa, upamiętnionych poświęconymi mu tablicami. Powołanie harcerskich struktur podziemnych na terenie Krakowa upamiętnia tablica przy ul. Szlak 21, harcerzy-łączników Harcerskiej Poczty PCK i aresztowanego w tym budynku komendanta chorągwi hm. Serweryna Udzielę - tablica przy ul. Studenckiej 19, harcerzy-żołnierzy plutonu „Alicja" - głaz obok kościoła św. Józefa w Podgórzu, uczestników akcji „Koppe" - tablica przy ul. Powiśle 3, aresztowanych redaktorów harcerskiej prasy podziemnej i komendanta chorągwi hm. Edwarda Heila - tablica przy ul. Grzegórzeckiej 14, ofiary egzekucji przy ul. Botanicznej, wśród których byli harcerze Szarych Szeregów - tablica przy ul. Lubicz 27, poległych w czasie wojny członków 3. Podgórskiej Drużyny Harcerzy - tablica na cmentarzu Podgórskim, harcerzy Gniazda „Brązowej Czternastki" tablica w holu szkoły przy ul. Kapucyńskiej 2, miejsce śmierci phm. Władysława Mitkowskiego - głaz z tablicą przy ul. Twardowskiego 99, miejsce aresztowania komendanta chorągwi phm. Stanisława Okonia - tablica na budynku przy ul. Garncarskiej 6, komendantów Hufca Kraków-Podgórze Tadeusza Moskala-Motarskiego i hm. Zygmunta Miterę zamordowanych w Katyniu i Starobielsku - tablica na budynku szkolnym przy ul. Sokolskiej 13.

Ponadto w harcerskim kościółku św. Idziego umieszczono tablice ku czci drużyny „Bellafenita", hm. Edwarda Heila i druha Mariana Ryszki, w kościele św. Floriana - poległych harcerzy Czarnej Trzynastki Krakowskiej, a na ścianie kaplicy cmentarnej i w kościele w Borku Fałęckim - poległych harcerzy borkowskich. W budynku Szkoły Podstawowej nr 31 przy ul. B. Prusa 18 znajduje się tablica poświęcona pamięci phm. W. Mitkowskiego. W październiku b.r. została odsłonięta w bazylice oo. Paulinów na Skałce tablica poświęcona pamięci hm. Kazimierza Lisińskiego „Liska".

Te miejsca polecamy uwadze czytelników, a zwłaszcza naszych młodych druhen i druhów. Zapamiętajcie symboliczne przesłanie: „Myśmy odeszli. Ty zostałeś - Czuwaj!"


Przypisy:

  1. S. Porębski, Krakowskie Szare Szeregi, Kraków 1985.
  2. Liczne informacje na ten temat zawierają Harcerki 1939-1945, [red.] M. Straszewska, Warszawa 1973, II wyd. [red.] K. Wyczańska, Warszawa 1983 oraz Harcerki 1939-1945. Relacje -pamiętniki, [wyb. i oprac.] K. Wyczańska, Warszawa 1985.
  3. Szare Szeregi. Harcerze 1939-1945, [red.] J. Jabrzemski, t. l, Warszawa 1988, s. 141-163.
  4. Szare Szeregi. Harcerze 1939-1945, [red.] J. Jabrzemski, t. l, Warszawa 1988, s. 163-185.
  5. Epitafium dla czterdziestu. Pięćdziesiąta rocznica egzekucji przy ul. Botanicznej w Krakowie, [zesp. red.] Z. Bator [i in.], Kraków 1994.
  6. Podgórski pluton dywersyjny „Alicja" Szarych Szeregów w Krakowie, [opr.] C. Skrobecki, Kraków 1983.
  7. C. Sułek, Podgórski pluton Szarych Szeregów w dyspozycji Kedywu Armii Krajowej „Alicja". Kraków 1998.
  8. T. Grzesło, „Bellafenita". Z kart dziejów konspiracyjnej drużyny harcerskiej Szarych Szeregów - Związku Walki Zbrojnej w Krakowie (XII 1939 – V 1941 r.), „Harcerstwo" 1991, nr 7-9, s. 55-57.
  9. M. Młynarski, Moja służba w „Zawiszy", Kraków 1998.
  10. 60. rocznica powstania Szarych Szeregów, [opr.] L. Lisiński, J. Krasicki, C. Sulek, Kraków 1999.
  11. S. Dąbrowa-Kostka S., W okupowanym Krakowie 6 IX 1939-18 I 1945, Warszawa 1972; S. Dąbrowa-Kostka S., Hitlerowskie afisze śmierci, Kraków 1983 i in.
  12. T. Gaweł, Borkowska i łagiewnicka lilijka, Kraków 1992; idem, Edward Heil pseudonim „Jerzy". Komendant Szarych Szeregów w Krakowie. 50-ta rocznica zamordowania, Kraków 1994; idem, Lata młodości poświęcili dla Polski. Harcmistrzowi Edwardowi Poradziszowi w 60-lecie przynależności do Związku Harcerstwa Polskiego, Kraków 1992; Proporzec z krzyżem wiódł ich do boju, Kraków 1992; Wspomnienia „Telimeny". „Pucek", Kraków 1993 i in.
  13. Armia Krajowa i Szare Szeregi obwodu Krzeszowice, [red.] T. Gaweł, T. Świecimski, Kraków 2004.
  14. M. Kurowska, Szare Szeregi w Krakowie w latach 1939-1945, praca magisterska napisana pod kier. prof. dr. hab. Andrzeja Pilcha, UJ Kraków 1977; idem, Szare Szeregi w Krakowie 1939-1945, „Krzysztofory", 7.. 5, 1978, s. 59-89; J. Rozynek, Krakowskie Szare Szeregi w latach 1939-1945, praca magisterska napisana pod kier. prof. dr Józefa Buszko, UJ Kraków 1972.
  15. Małopolski Słownik Uczestników Działań Niepodległościowych 1939-1956, t. 1-10, [red.] 1. Gąsiorowski [et al.], Kraków 1997-2004

Skocz do: Strona główna Czytelnia Osoby